Kwas foliowy - funkcje, niedobór, dawkowanie

Kwas foliowy, zwany również kwasem pteroiloglutaminowym, folianem lub folacyną, to rozpuszczalna w wodzie witamina z grupy B, niezbędna do syntezy kwasów DNA i RNA. Większość z nas wie, że kwas foliowy odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu wystąpienia wad wrodzonych u dzieci. Nie wszyscy jednak zdajemy sobie sprawę, że jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, bez względu na wiek i płeć. Jaka jest rola kwasu foliowego w zapewnieniu prawidłowej pracy serca, produkcji czerwonych krwinek i występowanie depresji? Czy suplementacja kwasu foliowego jest niezbędna?

Funkcje kwasu foliowego

Wymienienie wszystkich korzyści, jakie daje właściwy poziom kwasu foliowego w organizmie, zajęłoby kilkadziesiąt stron. Najważniejsze i najbardziej znaczące obejmują:

Zmniejszenie ryzyka wystąpienia wad wrodzonych takich jak rozszczep kręgosłupa. Kwas foliowy w ciąży przyczynia się do prawidłowego rozwoju układu nerwowego, mózgu, czaszki i rdzenia kręgowego u dzieci w czasie prenatalnym (suplementy dla kobiet w ciąży powinny zawierać nie tylko kwas foliowy, ale również witaminy i mikroelementy niezbędne dla prawidłowego rozwoju płodu).
Wspomaganie organizmu w wytwarzaniu, utrzymywaniu i naprawie zdrowych, funkcjonujących komórek w narządach, kościach, skórze, włosach i paznokciach.
Wspomaganie wytwarzania zdrowych czerwonych krwinek, które pomagają zapobiegać niedokrwistości. Czerwone krwinki przenoszą tlen do wszystkich komórek naszego ciała, co wspomaga sprawność fizyczną, intelektualną, funkcje poznawcze i rozwój organizmu.
Poprawa zdrowia mózgu. Wiele badań wykazało powiązania między niskim poziomem kwasu foliowego a zwiększonym ryzykiem problemów z upośledzeniem umysłowym u osób starszych.
Obniżenie ryzyka chorób serca. Kwas foliowy może pomóc obniżyć poziom homocysteiny, która wspiera zdrowe serce i zmniejsza ryzyko jego chorób.
Potencjalne zmniejszenie ryzyka udaru mózgu u osób z chorobami układu krążenia poprzez obniżenie poziomu homocysteiny (jej nadmiar powoduje wiele groźnych chorób takich jak cukrzyca czy miażdżyca, a także prowadzi do zawału).
Zmniejszenie ryzyka depresji. Badania wykazały powiązania między depresją a niedoborem kwasu foliowego, sugerując, że jego niski poziom może być niekorzystny dla naszego nastroju.
Potencjalne zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka. Pomaga zapobiegać zmianom w DNA i komórkach, które mogą prowadzić do niektórych rodzajów raka, takich jak rak płuc, trzustki, gardła, żołądka, szyjki macicy, jajników i piersi.

Objawy niedoboru kwasu foliowego

Niedobór kwasu foliowego może powodować poważne skutki uboczne [1], w tym anemię megaloblastyczną, wady wrodzone, upośledzenie umysłowe, zaburzenia odporności i depresję.

Skutki niedoboru kwasu foliowego są często lekceważone, ponieważ mogą być niezauważalne. Obejmują zazwyczaj:

zmęczenie,
siwienie,
owrzodzenia jamy ustnej,
obrzęk języka,
problemy ze wzrostem.

Niedobór kwasu foliowego może doprowadzić do niedokrwistości, a wtedy mogą się pojawić:

uporczywe zmęczenie,
osłabienie,
letarg,
blada skóra,
duszność,
drażliwość.

Nadmiar kwasu foliowego

Jeśli kwas foliowy jest pozyskiwany wyłącznie z diety, przedawkowanie go jest niemożliwe. Organizm łatwiej wchłania kwas foliowy z żywności wzbogacanej i suplementów niż naturalnie występujący kwas foliowy z żywności. Przyjmowanie kwasu foliowego w nadmiarze może powodować gromadzenie się niezmetabolizowanego kwasu foliowego, co może szkodzić zdrowiu.

Zbyt duża ilość kwasu foliowego może prowadzić do:

przyspieszenia związanego z wiekiem spadku formy umysłowej, szczególnie u osób z niskim poziomem witaminy B12 [2],
uszkodzenia mózgu i układu nerwowego w wyniku maskowania niedoboru witaminy B₁₂,
zwiększenia oporności na insulinę i negatywnego wpływu na rozwój mózgu u dzieci [3].

Najlepsze źródła kwasu foliowego

Foliany są obecne w wielu produktach spożywczych, w tym owocach, warzywach, roślinach strączkowych i jajach. Wiele produktów spożywczych (np. płatki zbożowe) jest również wzbogaconych kwasem foliowym, który jest syntetyczną formą witaminy B₉.

Do najbogatszych naturalnie występujących źródeł kwasu foliowego należą:

wątróbka wołowa,
warzywa, zwłaszcza brukselka, ciemnozielone warzywa liściaste i szparagi,
nasiona roślin strączkowych,
owoce i soki owocowe, zwłaszcza pomarańcze i sok pomarańczowy,
fasola, groch i czarny groszek, orzechy, orzeszki ziemne.

Zdolność organizmu do wchłaniania i wykorzystywania kwasu foliowego różni się w zależności od żywności i jest trudna do zmierzenia. Istnieje również wiele form kwasu foliowego, a niektóre z nich mają tendencję do szybkiego rozkładania się podczas gotowania lub przetwarzania.

Suplementacja kwasem foliowym

Kwas foliowy jest zawarty w większości multiwitamin, suplementów prenatalnych i witamin z grupy B, ale jest również sprzedawany jako osobny suplement. Suplementację kwasem foliowym zazwyczaj zaleca się w celu zapobiegania lub leczenia niskiego poziomu tego składnika we krwi. Co więcej, kobiety w ciąży lub planujące zajść w ciążę często przyjmują ten organiczny związek chemiczny, aby zmniejszyć ryzyko wad wrodzonych u dzieci np. wady cewy nerwowej (rozszczepu kręgosłupa).

Zalecana ilość kwasu foliowego jest zróżnicowana i zależy m.in. od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Dla dzieci wynosi 200-300µg na dobę, dla młodzieży i dorosłych 400 µg na dobę, natomiast dla kobiet w ciąży dawka zalecana to 500-600µg na dobę. Dawki suplementów zazwyczaj wahają się od 400 do 800 µg. Suplementy kwasu foliowego można kupić bez recepty. Są ogólnie uważane za bezpieczne, gdy są przyjmowane w normalnych dawkach [4].

Trec Kwas foliowy w tabletkach

łatwa do połknięcia forma tabletek,
wspomaga prawidłową pracę układu nerwowego (jest m.in. ważnym elementem w czasie kształtowania się go u płodu),
porcja zawiera aż 400µg substancji aktywnej (kwas foliowy – pteroilomonoglutaminowy),
dobra przyswajalność i biodostępność,
polecany kobietom planującym macierzyństwo,
polecany wszystkim osobom aktywnym dbającym o swój organizm.

Bibliografia:

[1] E H Reynolds: The neurology of folic acid deficiency. Handb Clin Neurol. 2014;120: 927-43.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24365361/

[2] Regan L Bailey et al: High folic acid or folate combined with low vitamin B-12 status: potential but inconsistent association with cognitive function in a nationally representative cross-sectional sample of US older adults participating in the NHANES. Am J Clin Nutr. 2020 Dec 10;112(6):1547-1557.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32860400/

[3] Ghattu V Krishnaveni et al: Association between maternal folate concentrations during pregnancy and insulin resistance in Indian children. Diabetologia. 2014 Jan;57(1):110-21.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24162586/

[4] Gerard Pradeep Devnath et al: Fatal Folic Acid Toxicity in Humans. J Forensic Sci. 2017 Nov;62(6):1668-1670.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28261784/

Piątek, 14 stycznia 2022